Afgelopen april was het 125 jaar geleden dat Anton Pieck werd geboren. Een mooi moment voor een interview met Efteling-ontwerper en Team Lead Ontwerp Sander de Bruijn (39), die zich nog dagelijks door het werk van Pieck laat inspireren. 

Hoe beleefde jij het moment dat je als kind voor het eerst in de Efteling kwam?
“Het maakte grote indruk op mij. Die prachtige sprookjeswereld en dat enorme bos met die hoge bomen waar van alles kon gebeuren. Overal muziek en geluid. En de spanning die ik voelde! Vooral bij De Draak. Bij volgende bezoeken had ik in de auto nog grote verhalen: ‘Dit keer durf ik wel langs De Draak.’ Maar als ik er eenmaal was, ging ik er toch weer in een grote bocht omheen. Die spanning zie ik nu terug bij mijn zoontje van 2,5 jaar oud. Voor hem is Het Kabouterdorp heel spannend. Die kleine mannetjes met die baardjes! Dat is de kracht van de suggestie. Die zoek ik nog steeds in de ontwerpen die ik nu maak.  

Ik moet een jaar of vijf zijn geweest toen mijn vader mij in het Sprookjesboek van de Efteling de tekeningen van Anton Pieck liet zien. Hij legde mij uit dat er dus een man was die die tekeningen maakte en dat die in de Efteling in het echt werden nagebouwd. Dat vond ik zó fascinerend. Als volwassene is het misschien heel logisch, maar voor mij als vijfjarig jongetje was het magisch.  

Daar is de liefde voor Anton Pieck en de Efteling ontstaan. En met de jaren is die liefde verder gegroeid. Op de basisschool deed ik mijn spreekbeurten over de Efteling en thuis bouwde ik de attracties samen met mijn broertje na. Een boomstam uit de tuin met een poppetje erin werd de Trollenkoning en van karton maakten we een maquette van Villa Volta. Op de middelbare school ontstond mijn droom: ik wil ontwerper worden bij de Efteling. Pas op het grafisch lyceum in Utrecht zat ik voor mijn gevoel op de heilige weg.” 

En hoe heb je je droombaan uiteindelijk bemachtigd? 
“Toen ik op het grafisch lyceum zat, had de Efteling in de V&D in Utrecht een winkel: Efteling Twinkel. Daar ging ik heen met mijn mapje met tekeningen en ik zei: ‘Ik wil graag bij de Efteling werken en dit is mijn werk.’ De winkelmedewerker − die achteraf de partner van mijn huidige collega-ontwerper Robert-Jaap Jansen bleek te zijn − adviseerde mij om een gastgezin te zoeken in Kaatsheuvel, vakantiewerk te gaan doen in de Efteling en daar mijn map te laten zien. Ik weet nog dat ik thuiskwam bij mijn ouders en zei: ‘Zo ga ik het doen.’  

De sollicitatie voor mijn eerste vakantiebaantje in de Efteling bestond onder andere uit een rollenspel in restaurant Het Witte Paard. Ik moest iets serveren aan een tafeltje en bij het weggaan zag ik dat een gast zijn paraplu vergat. ‘Meneer, uw paraplu!’, riep ik hem na. Ik geloof dat het werd gewaardeerd, want ik zag iemand een notitie maken en later bleek ik aangenomen.  

In die tijd was Vogel Rok in aanbouw en ik mocht een kijkje nemen achter de schermen. Dat ik dat mocht zien: een attractie in aanbouw! Ik was nog nooit zo gelukkig. Nu ik erover vertel, ontroert het me opnieuw. Er was in feite niets te zien, een polyester kop met een zeil eroverheen. Maar het feit dat er door een groep mensen van niets iets werd gemaakt, vond ik echt een wonder. Bij elk nieuw project voel ik weer diezelfde ontroering van toen.” 

Inmiddels heb je voor de Efteling onder andere Baron 1898, Raveleijn, Symbolica en De zes Zwanen mede ontworpen. Hoe verloopt het creatieve proces voor dit soort attracties? 
“Ideeën voor nieuwe belevingen in de Efteling ontstaan meestal in onze conceptgroep, dat zijn teams die concepten ontwikkelen vanuit diverse perspectieven. Daarin zitten collega‘s van de afdeling Ontwerp, de afdeling Engineering, projectleiders, bouwkundigen, strategen, de directie, landschapsarchitecten, iemand van kostencalculatie en collega’s die met de nieuwe attractie zullen gaan werken. Als er een idee is, gaan we eerst op zoek naar iets dat hét in zich heeft waar alles om draait. Dat kan van alles zijn. Een zin of een beeld. Bij Raveleijn was het: Ik kom als reiziger ’s avonds in het donker aan bij een stadspoort. Wat ligt daar dan achter? En bij Baron 1898 waren we verliefd op het moment dat je twee seconden stil hangt in de lucht. In de loop van het project verandert er natuurlijk van alles, maar dat ene iets, dat mag nooit om."

"Vervolgens vorm ik zo snel mogelijk een eerste beeld. Als dat er is, vind ik rust. Mijn eerste beeld voor Baron 1898 was bijvoorbeeld een smederij. Want ik wilde graag iets doen waarbij het staal van een achtbaan in de kern van het concept geborgen zit. Best een uitdaging. Maar die uitdaging sprak me juist aan. Hoe kunnen we een dergelijk nieuw concept voor de Efteling uitwerken zodat het toch past bij wat er al is? Uiteindelijk is Baron 1898 geen smederij geworden maar een mijngebouw. We wilden immers zoveel mogelijk bezoekers tegelijk toegang verlenen tot de attractie en in een oude smederij is dat gek. Dan zou zo’n smederij veel te groot worden. En dat beeld klopt niet.

Schetsen doe ik het liefst aan mijn tekentafel met potlood en papier. Natuurlijk kan het ook digitaal, maar voor mij persoonlijk zit er iets moois in tekenen op papier. Dan komt er een soort rust in mijn hoofd. Een tekening op papier heeft zoveel meer zeggingskracht. Bovendien heb ik op die manier de beste dialoog met Anton Pieck en mijn andere voorgangers. En waarom zou ik iets wat goed werkt veranderen? Esthetiek en technisch ontwerp ontmoeten elkaar constant tijdens een project. En dat moet ook. Want zonder de bewegingen en de muziek is het echt zo leuk niet in de Efteling. Samen met collega’s van allerlei disciplines maken we een ontwerp steeds iets mooier en beter. Die magische samenwerking vind ik het allermooiste van mijn vak.” 

Anton Pieck leeft niet meer, maar zijn signatuur leeft voort in de Efteling. Hoe laat jij je door zijn werk inspireren? 
“Als ik ga ontwerpen, reflecteer ik op zijn tekeningen. Op de organische lijnen en de poëtische details. Zo ontstaat bijvoorbeeld het kleine uitstekende torentje op het gebouw van De zes Zwanen. Dat heeft echt zijn signatuur in zich. Mijn favoriete schets van Pieck is die van zijn allereerste ontwerp voor het kasteel van Doornroosje. Dat heeft zo zijn droombeeld in zich. De schets is heel mooi van compositie en het lijkt alsof je zo naar het kasteel toe kunt lopen. Maar je voelt ook het schipperen en het balanceren van wat hij als illustrator in realiteit had willen maken. De beperkingen van het maakbare.

Nu zouden we veel beter in staat zijn om zo’n ontwerp technisch te realiseren. Die omslag werd goed zichtbaar in 1978 toen het Spookslot zijn deuren opende. Dat je een sprookje ook in een heel groot showgebouw kunt maken en dat de dromen zo groot werden, liet goed zien welke groei de Efteling doormaakte. Die maakbaarheid is nu natuurlijk nog groter. Maar het feit dat één man de grondlegger van de Efteling is geweest, vind ik met de tijd alleen maar wonderlijker worden. Het werk van Anton Pieck is een onuitputtelijke bron van inspiratie en ik vind het een eer dat wij daarmee nu de Efteling nog mooier mogen maken.” 

Wat maakt de ontwerpen van Anton Pieck eigenlijk zo bijzonder en tijdloos? 
“De stijl van Anton Pieck – met veel aandacht voor esthetiek – stamt uit begin vorige eeuw. In de loop der jaren veranderde die stijl voor veel illustratoren, maar Pieck bleef trouw aan wat hij mooi vond. Anton Pieck was niet alleen een fantastische illustrator, maar ook een heel goede graficus. Mede daardoor was elk ontwerp van hem raak. De basis voor de Efteling ligt bij het boek Sprookjes van Grimm uit 1942 van de Duitse broers Jacob en Wilhelm Grimm, waar Anton Pieck de tekeningen voor maakte. Vanuit daar ontstond de bijzondere en wonderlijke wereld van de Efteling die we nu kennen. 

Pieck was een veelzijdig ambachtsman. Hij ontwierp in de vroege jaren van de Efteling ook souvenirs, wandelwagentjes, menukaarten en uithangborden. Iets wat tegenwoordig door allemaal verschillende Efteling-ontwerpspecialisten wordt gedaan. Daarnaast had hij veel aandacht voor detail, ornamentiek en abstractie. Bij De Indische Waterlelies zie je dat bijvoorbeeld goed. Het abstracte uiterlijk van de twee wachters, de ornamentiek onder de koppen op de panelen in de paleisgang en de versieringen op de toegangsdeuren. Pieck had zijn eigen realiteit, met een voorliefde voor romantiek. Het gaat uit van het goede, het lieflijke. En dat zijn ook de waardes die je met je partner deelt en met je gezin. Die rustige stijl in samenspel met de natuur in het park is een heel gelukkige, mooie combinatie. Een ultieme match. Het is bijzonder dat het elkaar heeft gevonden en dat de Efteling er altijd van overtuigd is geweest dat het die match moet blijven. Dat is het wonder.”